Và câu chuyện của TELOS
Câu chuyện về cái sự sáng tạo vu vơ của Telos
Tầm đầu năm 2017 khi nhóm chúng tôi quá ư là rảnh rỗi, TELOS khi ấy còn chưa là TELOS, chỉ là 1 nhóm các bạn trẻ ít việc gom nhau lại với ước mong be bé là có thể làm freelance cùng nhau và sống qua ngày. Mong ước thì dịu nhẹ và ít viễn vông đến thế ấy mà vẫn khó thực hiện vô cùng khi vài tháng trời chúng tôi chả có khách hàng. Hơi chán và down mood, anh leader nhẹ nhàng rủ các bạn trẻ, những con người thiếu tiền thiếu của chứ chả thiếu nhiệt tình, cùng nhau “làm gì đó vui vui đi chứ chán quá”. Ấy thế là 1 project tên Mắm ra đời, viral khắp xứ cùng nơi, nhận bao nhiêu là khen chê, là tâng bốc và cả lên án, gây tiếng thơm cũng như bay mùi mắm, tóm lại là “vượt qua kì vọng”. Khi nói về nó có thể phân tích ra 800 ngàn ý nghĩa, kì thực thì mục đích khi bắt đầu làm là gì? là “làm gì đó cho vui vui đi chứ chán quá!”
Giờ đây, năm 2019, khi TELOS đã là TELOS, đã cùng nhau ngồi trong một văn phòng tiện nghi, những con người có kẻ còn đó có kẻ đã cặp một bến bờ khác, loay hoay với những bài toán mới hay vẫn băn khoăn với câu chuyện cũ… chúng tôi vẫn hay “Làm gì đó cho vui vui đi chứ chán quá!” – Và phương châm ấy với chúng tôi nó gợi lên một cái gọi là “sáng tạo thuần túy”.
Sáng tạo thuần túy là gì? dễ nhai hay khó nhai? ngon ăn hông?
Lại nói lại câu chuyện cũ, Mắm khi được lên ý tưởng, chúng tôi chả có một khách hàng cụ thể nào, chỉ đơn giản muốn đem bộ kĩ năng của mình ra để làm cái gì đó trong lúc quá rảnh rỗi đến chán chường. Định hướng hình thành dần trong quá trình khơi gợi, những luật lệ ràng buộc cũng được tự đặt ra, chỉ khi nó cần thiết để đảm bảo cho sản phẩm cuối cùng kể được một câu chuyện mạch lạc.
Chúng tôi tự nghĩ ra sân chơi, tạo ra cuộc chơi và luật chơi, tham gia vào cuộc chơi đó, không nghĩ đến thứ lợi nhuận cuối cùng khi sản phẩm ra đời. Đương nhiên nó rất vui và chỉ “cho vui”. Chúng tôi “sáng” và chúng tôi “tạo”, thứ gì cũng được, thật sự rất nguyên chất và độc đáo. Không để làm gì cả.
Trong thời điểm đó, tôi chưa định nghĩa được thứ mình đang làm và điều mình đang theo đuổi, sau này nghiệm lại và định danh, tôi gọi nó là “sáng tạo thuần túy” hay “sáng tạo vị sáng tạo”. Bỏ qua những yếu tố cuối cùng của sản phẩm, cái quy trình làm việc lúc ấy là mơ ước của nhiều người mơ mộng khác.
“Sáng tạo thuần túy” nói dễ thì chắc không dễ, mà khó thì cũng chẳng khó, rất hên xui. Bạn được tự do, làm gì cũng được, không ai ép buộc, không ai ràng buộc, như một vũ công freestyle muốn nhảy gì thì nhảy, thể hiện hết những gì thuộc về bạn và bộc lộ hết cái bản thể của bạn, thế không dễ thì gọi là gì? Tuy nhiên cũng đồng thời, bạn phải tự chạy một con đường không thấy đích đến, đôi khi phải tự mình lập ra cái đích ấy, không có luật lệ và hướng đi, lung tung và mơ hồ, và nhiều khi nó chả dắt bạn đến đâu, thế không khó thì gọi là gì?
Huề vốn thế? vậy làm vậy để làm gì? bạn biết câu trả lời rồi đấy, là vì bạn đang chán. Cao cấp hơn một tí và sâu sắc hơn một tí: Là vì bạn cần một thứ gì đó mới mẻ. Cụ thể hơn nữa? Là vì bản chất của bạn là sáng tạo, và bạn mong muốn phải tạo ra thứ gì đó, luôn luôn. Bạn sáng tạo ko vì miếng cơm, vì giấc mơ giàu có hay sự chứng tỏ, bạn sáng tạo vì đó là cái lõi của bạn, và vì bạn là thế. Thuần túy.
Thế ngược lại với cái “sáng tạo thuần túy” kia là gì?
Nếu không phải là “sáng tạo vị sáng tạo”, đương nhiên sẽ là một sự sáng tạo để phục vụ cho một mục đích khác, cái mà chúng tôi gọi là “sáng tạo thực dụng”. Rất dễ định nghĩa nhé, miễn bạn sử dụng sáng tạo như một công cụ để tạo ra một thứ gì đó phục vụ cho lợi ích khác, bạn đang “sáng tạo thực dụng”. Viết một bài hát theo đơn đặt hàng, thiết kế một cái logo cho cty đối tác hay lên ý tưởng cho một chiến dịch marketing của khách hàng… tất cả đều là “sáng tạo vị mục đích”.
Dễ thấy khi ai đó trả tiền cho bạn để tạo ra một thứ gì, họ luôn cần nó để làm một điều gì khác của riêng họ, theo ý muốn của họ và phải khớp với kỳ vọng của họ. Cả ngành công nghiệp sáng tạo đều sống nhờ những giao dịch như thế. Hẳn là cái sự nuông chiều bàn thân trong mỗi chúng ta đều không thích bị ràng buộc trong chính sân chơi của mình bởi những luật lệ và trách nhiệm, nếu được chọn hẳn ai cũng muốn tự bơi tự quẩy, nhưng vì những giá trị luôn cần được tạo ra, nên rồi mọi người cũng phải bước ra và gánh lấy cái nhiệm vụ mà “sáng tạo” giao phó cho mình.
Vậy yêu ai bỏ ai?
Đọc đến đây hẳn có nhiều người đã tự ngẫm nghĩ rằng “thuần túy” thì cao sang, “thực dụng” thì thấp hèn, “thuần túy” thì luôn hay, “thực dụng” thì luôn xám xịt, hoặc “thực dụng” thì đem đến giá trị còn “thuần túy” thì chỉ mãi viển vông… chỉ nên chọn một và không nên dây vào cái còn lại. Kì thực cả hai đều ngang nhau và người làm sáng tạo đều không thể thiếu một trong hai, bài này viết ra không nhằm mục đích cổ xúy các bạn chọn một bên nào.
Nếu nghĩ sự sáng tạo bên trong bạn là một đứa trẻ, thì hai thái cực chính là những thứ để đứa trẻ của bạn cần để trở nên hoàn thiện và sống tốt. Thuần tùy giúp đứa trẻ luôn vui luôn khỏe, thực dụng giúp nó trưởng thành. Thuần túy giúp đứa trẻ giữ được cái đặc sắc của riêng nó, thực dụng đưa đứa trẻ với những chân trời đa dạng ngoài kia. Thuần túy là sữa mẹ, thực dụng là vắc xin. Thuần túy cho đứa trẻ bay lên, Thực dụng cho đứa trẻ chăn ấm nệm êm để trở về. Thuần túy giúp nó sống vui, thực dụng giúp nó sống khỏe.
Cả hai đều cần thiết. Hãy cho bé nó đủ và đúng liều.
Và…?
Thực trạng cho thấy ngày nay đa phần mọi người bị một khối lượng lớn những sáng tạo phục vụ cho khách hàng đè đến mất hết cả thời gian thở, đứng nói là dạo chơi, cũng thế nên mọi người cứ mãi hướng mắt về cái chân trời “thuần túy” để mà mơ mộng rằng sẽ có lúc nào đó mình được tự do, được tách khỏi những khách hàng “đáng ghét” sai khiến ép uổng mình.
Hãy cố thu xếp cho mình một lần được làm chuyện không cho ai, chỉ để thể hiện những điều mà chúng ta tin là nó vui, như đột nhiên muốn tắm mưa vậy ấy, hãy tưới mát cộng đồng bằng những ý tưởng độc đáo của riêng đứa trẻ trong mình.
